İŞYERİ SGK DENETİMLERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 59’uncu maddesinde: “Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin işlemlerin denetimi, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları eliyle yürütülür, Kurumundenetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının görevleri sırasında tespit ettikleri Kurum alacağını doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemler, yemin hariç her türlü delile dayandırılabilir. Bunlar tarafından düzenlenen tutanaklar aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir.” denilmektedir. Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin 114’üncü maddesinde ise; SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının, SGK müfettişleri ve sosyal güvenlik denetmenleri olduğu belirtilmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu denetimleri, işverenler için zaman zaman endişe verici olabilir. Ancak süreç hakkında bilgi sahibi olmak, bu denetimleri daha rahat yönetmeyi sağlar. Denetimler temel olarak fiili (işyerinde) ve kaydi (defter ve belge incelemesi) olmak üzere ikiye ayrılır. 1. Fiili Tespit (İşyerinde Denetim) Denetim Görevlilerini İyi Karşılamak: Denetime gelen görevlilere karşı saygılı ve yardımcı bir tutum sergilenmelidir. Gergin bir ortam yaratmak iletişimi zorlaştırabilir. Çalışanları Bilgilendirmek: Çalışanlar, olası bir denetime karşı sigortalılık süreleri ve ücretleri konusunda önceden bilgilendirilmelidir. Gerekli Belgeleri Hazır Bulundurmak: Özellikle son aya ait işyeri bordrosu veya 5510 sayılı Kanunun 86 ncı maddesinin on üçüncü fıkrası uyarınca muhtasar ve prim hizmet beyannamesi işyerinde hazır bulundurulmalıdır. Yasal Bilinç: Deneme süresinin, emekliliğin veya çalışanın sigorta istememesinin sigortalı çalışmaya engel olmadığı ve geçerli bir mazeret sayılamayacağı bilinmelidir. Denetimi Engellememek: 5510 sayılı Kanun’un 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca denetim elemanlarının görevlerini yapmasını engellemek, kimlik ibrazından kaçınmak veya çalışanların işyerinden ayrılmasını sağlamak gibi davranışlar ciddi para cezalarına yol açar. Sürece Müdahale Etmemek: Çalışanların beyanlarına müdahale edilmemeli ve denetim sürecinin doğal akışına izin verilmelidir. Çelişkili ifadeler denetimin derinleşmesine neden olabilir. Tutanakları Kontrol Etmek ve İmzalamak: Denetim sonunda tutulan tutanaklar dikkatlice okunmalı, varsa karşı beyanlar eklenerek imzalanmalıdır. İmzadan kaçınmak, tutanağın geçerliliğini etkilemez (7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümleri geçerlidir). 2. Kaydi Tespit (Defter ve Belge İncelemesi) Belge İbraz Süresine Dikkat Etmek: İstenen defter ve belgelerin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ibraz edilmesi zorunludur. 5510 sayılı Kanun’un 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca bu sürenin kaçırılması önemlidir. Mücbir Sebepler: Yangın, sel, ağır hastalık gibi 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre mücbir sebep sayılan haller dışında belgelerin süresinde ibraz edilmesi gerekir. Yetkili Kişilerce İbraz: Defter ve belgeler; işveren, vekili veya yazılı olarak görevlendirdiği kişiler tarafından ibraz edilebilir. Kayıtların Usulüne Uygunluğu: Özellikle defter ve işyeri bordrosunun yasal şartları taşıması gerekir. 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca, usulsüz kayıtlar geçersiz sayılabilir ve her ay için ayrı ceza uygulanabilir. Eksik Belge İbrazından Kaçınmak: Defterin bir sayfasının veya bir aya ait bordronun eksik olması, 5510 sayılı Kanunun102 nci maddesinin ikinci fıkrası gereğince tüm kayıtların ibraz edilmemiş sayılmasına ve yüksek cezalara neden olabilir. Zamanaşımına Uğramış Belgeler: Zamanaşımına uğramış belgelerin ibraz edilip edilmemesi işverenin inisiyatifindedir. İbraz edilmemesi durumunda 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesi kapsamında ceza uygulanmaz. Sonuç Olarak; Yukarıda görüleceği üzere, SGK’nın denetimlerinde dikkat edilmesi gereken hususlar bunlarla sınırlı olmayıp her denetim süreci kendine özgü durumlar içerebilir. Bu süreçte işveren ve sigortalıların iyi niyetle ve mevzuat çerçevesinde hareket etmeleri olumlu sonuçlar doğuracaktır. Sosyal güvenlik hakkının sağlanması konusunda, işveren ve sigortalıların idari yaptırımlarla karşı karşıya kalmamaları önemli olduğu kadar, kayıt dışı istihdamın azaltılması ve sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sisteminin hayata geçirilmesi bakımından, toplumun her kesiminin üzerine düşen görevleri titizlikle yerine getirmesi de büyük önem arz etmektedir.